Trước tháng 8 năm 1945, khu vực miền Trung chỉ có ba trường công lập mang tên Quốc học. Đó là trường Quốc học Huế, Quốc học Vinh và Quốc học Quy Nhơn. Trường Quốc học Quy Nhơn còn có tên gọi là Collège de Quy Nhơn được thành lập từ năm 1921. Trước đó (1920), là trường Pháp-Việt Quy Nhơn đóng tại trường Nữ học cũ (nay là trường Tiểu học Lê Lợi), niên khóa 1921-1922 mở thêm một lớp Đệ nhất niên. Tuy vậy, năm học sau lớp Đệ nhất này ai lên được lớp trên phải ra trường Quốc học Huế học tiếp lớp Đệ nhị niên.
Đến niên khóa 1924-1925 trường chuyển lên trường mới, lấy tên mới là trường Collège de Quy Nhơn (nay là khu vực trường Tiểu học Lê Hồng Phong). Khuôn viên trường khá rộng, nằm ở ngã ba Công Quán-Collège-Ga xe lửa Quy Nhơn, nay là phía nam đường Lý Thường Kiệt và phía bắc đường Nguyễn Công Trứ. Trước mặt trường là Đại lộ O-Đân-Đan. Niên khóa 1926-1927 trường hoàn chỉnh cấp Cao đẳng Tiểu học và có đủ 10 lớp từ lớp năm (lớp một bây giờ) lên lớp đệ tứ. Đây là trường duy nhất ở Trung-Nam Trung bộ chia ba cấp học toàn bằng tiếng Pháp. Sơ học yếu lược gồm 3 lớp (lớp năm, lớp tư, lớp ba); Tiểu học gồm 3 lớp (lớp nhì đệ nhất, lớp nhì đệ nhị, lớp nhất); Cao đẳng tiểu học gồm 4 lớp (đệ nhất niên, đệ nhị niên, đệ tam niên và đệ tứ niên). Học sinh học hết đệ tứ niên phải thi tốt nghiệp, gọi là Cao đẳng Tiểu học (bằng Thành Chung hay Diplome). Bộ phận đồng ấu của trường được bố trí học ở địa điểm nay là Sở Giáo Dục (đường Trần Phú), do vậy, ngày nay vẫn giữ mối quan hệ lịch sử giữa 3 trường: Quốc học Quy Nhơn – Trung học cơ sở Lê Hồng Phong – Tiểu học Lê Hồng Phong.
Các thầy, cô giáo dạy trường Collège de Quy Nhơn có người Pháp, người Việt, và học trò cũng vậy, lại thêm học sinh người dân tộc thiểu số. Trong trường có khu nội trú, sân vận động, xưởng mộc, phòng thí nghiệm, bệnh xá, thư viện… Trường có khoảng 400 học sinh, chủ yếu người ở các địa phương từ Đà Nẵng đến Phan Thiết và các tỉnh Tây Nguyên.
Là ngôi trường do Pháp lập ra, nhằm đào tạo học sinh ra trường phục vụ cho chế độ thực dân phong kiến, nhưng phần lớn học trò Collège Quy Nhơn lại là những trí thức yêu nước, căm ghét thực dân Pháp. Vì trong bộ phận giáo viên người Việt nhiều người có tinh thần yêu nước tiến bộ, đã truyền cho học trò của mình lòng yêu nước, yêu dân tộc. Vì vậy, trong thời gian từ năm 1925-1930, trong nhà trường đã nổ ra các phong trào yêu nước như đấu tranh đòi ân xá cụ Phan Bội Châu, tổ chức lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh, bãi khóa phản ứng giáo viên người Pháp có ý khinh miệt người Việt Nam…
Sau tháng 8 năm 1945, trường Quốc học Quy Nhơn chuyển sang một giai đoạn mới. Năm học 1945-1946 trường khai giảng năm học đầu tiên dưới chế độ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và sau đó cuộc kháng chiến chống Pháp bùng nổ, trường phải dời về thôn An Lương, xã Mỹ Chánh (Phù Mỹ), mấy năm sau lại chuyển lên xã Nhơn Phong (An Nhơn) và đổi lại tên là trường Trung học Nguyễn Huệ. Năm học 1950-1951 trường được tách ra làm hai: trường Nguyễn Huệ Nam và Nguyễn Huệ Bắc (Bồng Sơn) và còn tiếp tục dời chuyển theo cuộc kháng chiến. Vào giữa năm học cuối cùng (1954-1955) một số đông giáo viên và học sinh trường Nguyễn Huệ Nam và Bắc đi tập kết ra miền Bắc.
Năm 1955, Mỹ-Diệm tiếp quản miền Nam mở lại trường học. Trên nền trường Quốc học Quy Nhơn cũ (Collège) đã bị lấn chiếm thu hẹp quá nửa, một ngôi trường được xây dựng lên mang tên Trung học Cường Để Quy Nhơn (khu vực trường Lê Hồng Phong cấp I và II ngày nay). Năm 1958, trường Trung học Cường Để mở thêm cấp 3, trường được xây dựng trên khu vực số 9 Trần Phú ngày nay, dạy từ lớp 9 trở lên.
Năm 1975, trường Trung học Cường Để Quy Nhơn đổi tên là trường cấp III Quang Trung, rồi Trung học Quang Trung. Đầu niên học 1991-1992, trường được phép mang tên Quốc học Quy Nhơn.
Mặc dù ra đời trong hoàn cảnh đất nước bị đô hộ, các chương trình dạy theo ý đồ của thực dân Pháp, nhưng trường Quốc học Quy Nhơn đã sản sinh ra nhiều nhà trí thức, yêu nước. Không thể ghi hết những thế hệ học trò được học dưới ngôi trường này đã bay cao, bay xa trên nhiều lĩnh vực cuộc sống.
Có thể nói, không phải ngẫu nhiên mà từ năm 1921, đất Quy Nhơn được chọn để tạo dựng ra trường Quốc học. Dưới thời phong kiến, Bình Định đã có trường Thi Hương với bao lớp sĩ tử lều chõng về đây. Lập ra trường Quốc học Quy Nhơn thực dân Pháp có ý đồ riêng, nhưng thầy trò Việt Nam đã biết phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc để hành động.
Ngày nay, phát huy truyền thống, trường Quốc học Quy Nhơn tiếp tục phát triển để cho ra “lò” những thế hệ học trò có chất lượng kiến thức, đạo đức tốt, để sau này phục vụ cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng quê hương đất nước.
Hữu Vinh
source
Trường Quốc Học Qui Nhơn
04.08.2009 bởi cuongdequynhon
http://cuongdequynhon.wordpress.com/2009/08/04/tr%C6%B0%C6%A1%CC%80ng-quo%CC%81c-ho%CC%A3c-qui-nh%C6%A1n/
